حافظه کاری یا حافظه فعال چیست؟

حافظه کاری یا حافظه فعال، یکی از انواع حافظه‌های موجود در سیستم عصبی مغز است. این نوع حافظه به عنوان یک ذخیره‌ساز کوتاه مدت عمل می‌کند و مسئولیت ذخیره و پردازش اطلاعات را دارد که در حال حاضر توسط شخص در حال فعالیت هستند.

به عنوان مثال، وقتی شما در حال خواندن این جمله هستید، اطلاعات لازم برای فهمیدن مفهوم جمله در حافظه کاری شما ذخیره می‌شود تا بتوانید به درستی درک کنید. همچنین حافظه کاری برای انجام کارهایی مانند حل مسئله، تصمیم‌گیری و انجام وظایف وابسته به حافظه درازمدت نیز استفاده می‌شود.

حافظه کاری به دو صورت بافت یافته و غیربافت یافته در مغز وجود دارد. حافظه کاری بافت یافته در لبه قدامی قشر پیشانی قرار دارد و بیشتر برای تخصیص منابع شناختی، توجه و کنترل خطا مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، حافظه کاری غیربافت یافته در ارتباط با ضرب‌الاجلات و نگهداری اطلاعات کوتاه مدت است.

قدرت حافظه کاری به عنوان یک مؤلفه اساسی از عملکرد شناختی در فرآیندهای ذهنی و رفتار انسان محسوب می‌شود. همچنین، کاهش قدرت حافظه کاری می‌تواند مشکلاتی مانند ناتوانی در حل مسائل، انجام وظایف وابسته به حافظه درازمدت و جلوگیری از یادگیری اثرگذار داشته باشد.

روش‌هایی مانند بازیابی اطلاعات به کمک حافظه، تمرین‌های شناختی و تغذیه سالم می‌تواند به بهبود قدرت حافظه کاری کمک کند.

انواع حافظه کاری یا حافظه فعال

براساس تقسیم‌بندی معمول، حافظه کاری به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:

حافظه کاری بصری

این نوع حافظه برای نگهداری و پردازش اطلاعات بصری مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مثلاً زمانی که شما تلاش می‌کنید برای چیدن یک پازل، اطلاعات درباره شکل و رنگ پاره‌های پازل در حافظه کاری بصری شما ذخیره می‌شود.

حافظه کاری شنیداری

این نوع حافظه برای نگهداری و پردازش اطلاعات شنیداری مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مثلاً زمانی که شما تمرین تکرار کلمات را انجام می‌دهید، اطلاعات درباره صدای کلمات در حافظه کاری شنیداری شما ذخیره می‌شود.

حافظه کاری مختلط

این نوع حافظه برای نگهداری و پردازش اطلاعات بصری و شنیداری مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مثلاً زمانی که شما سعی می‌کنید یک شماره تلفن را به خاطر بسپارید، اطلاعات درباره اعداد و صدایی که به هنگام شماره‌گیری شنیده می‌شود در حافظه کاری مختلط شما ذخیره می‌شود.

لازم به ذکر است که بسته به نوع فعالیت و وظیفه‌ای که در حال انجام است، این سه نوع حافظه کاری می‌توانند با یکدیگر ترکیب شوند.

رابطه حافظه فعال با حافظه کوتاه مدت

حافظه فعال یا حافظه کاری، به عنوان یک نوع از حافظه کوتاه مدت در سیستم عصبی مغز عمل می‌کند. بنابراین، حافظه کاری به عنوان زیرسیستمی از حافظه کوتاه مدت در نظر گرفته می‌شود.

به طور کلی، حافظه کوتاه مدت و حافظه کاری دو نوع حافظه موقت هستند که برای نگه داشتن و پردازش اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، حافظه کوتاه مدت بیشتر برای نگهداری اطلاعات در مدت زمان کوتاه‌تر (تا چند دقیقه) و حافظه کاری برای نگهداری اطلاعاتی است که در دسترس هستند و در حال استفاده هستند.

در عمل، حافظه کوتاه مدت و حافظه کاری با هم تعامل دارند و اطلاعات در حافظه کوتاه مدت، اگر برای مدت زمان کافی در حافظه نگه داشته شوند، به طور خودکار به حافظه کاری انتقال پیدا می‌کنند. به عبارت دیگر، حافظه کاری بصورت فعال با حافظه کوتاه مدت همکاری می‌کند و مسئولیت نگهداری اطلاعات مورد استفاده را در طول زمان از آن بر عهده می‌گیرد.

به طور خلاصه، حافظه کاری یک نوع از حافظه کوتاه مدت است که برای نگه داشتن و پردازش اطلاعات مورد استفاده در حال حاضر استفاده می‌شود و این دو نوع حافظه با هم تعامل دارند تا اطلاعات در مغز ذخیره شوند و فرآیندهای شناختی به درستی انجام شود.

حافظه فعال و رابطه آن در مهارت های تحصیلی دانش آموزان

حافظه فعال یا حافظه کاری، به عنوان یکی از اجزای اساسی فرآیند یادگیری و تحصیلاتی دانش آموزان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع حافظه برای پردازش و نگهداری اطلاعات در حال حاضر استفاده می‌شود و در تسلط بر مهارت‌های تحصیلی دانش آموزان نقش بسیار مهمی دارد.

با توجه به اینکه حافظه فعال برای نگهداری اطلاعات در حال استفاده، برای تمرکز داشتن و برنامه‌ریزی وظایف و همچنین انجام وظایف چندگانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین ارتقای آن یکی از راهکارهای مؤثر برای بهبود کارآیی تحصیلی دانش آموزان است. به طور خاص، افزایش قدرت حافظه کاری می‌تواند بهبود توانایی دانش آموزان در انجام وظایف تحصیلی مرتبط با حل مسائل، مطالعه مطالب خوانده شده و یادگیری مفاهیم پیچیده را بهبود بخشد.

برای ارتقای حافظه کاری دانش آموزان، می‌توان از تمرین‌های شناختی، بازیابی اطلاعات به کمک حافظه و فعالیت‌های ساده مانند نوشتن خلاصه مطالب استفاده کرد. همچنین، مهم است که محیط تحصیلی مناسبی برای دانش آموزان فراهم شود که باعث افزایش تمرکز و توانایی های شناختی آن‌ها شود.

شهرزاد شمیرانی

روانشناس بالینی

من دکتر شهرزاد شمیرانی

رواندرمانگر بالینی

حوزه فعالیت : در زمینه کودک ، نوجوان، خانواده

مشاور روانشناس منابع و سرمایه های انسانی در سازمان ها