منظور از خودشناسی شناختی و فعالیت های آن چیست؟

خودشناسی شناختی (Cognitive self-awareness)، به معنای شناخت دقیق و آگاهی از فرآیندهای شناختی خود، شامل فرآیندهایی مانند توجه، حافظه، درک، نقشه‌ذهنی، تفکر، یادگیری و استدلال است. در واقع، خودشناسی شناختی به شما کمک می‌کند تا با خودتان آشنا شوید، نقاط قوت و ضعف خود را بشناسید و بهبود آن‌ها را هدف قرار دهید.

از جمله فعالیت‌هایی که در خودشناسی شناختی انجام می‌دهیم عبارتند از:

توجه به تفکرات و اندیشه‌های خود

خودشناسی شناختی به مطالعه و درک فرایندهای ذهنی انسان و تفکرات و اندیشه‌هایش می‌پردازد. در این راستا، توجه به تفکرات و اندیشه‌های خود، بخصوص در مورد خود، می‌تواند به شما کمک کند تا با شناخت بیشتری از خود، بهبودی در زندگیتان دست یابید. این تفکرات و اندیشه‌ها ممکن است شامل باورها، ارزش‌ها، هدف‌ها، عقاید، شیوه‌های فکر کردن و عمل کردن و البته رفتار و روابط شما با دیگران باشد. در نتیجه، توجه به تفکرات و اندیشه‌های خود، به شما کمک می‌کند که با شناخت بیشتری از خود، بهبودی در حالت روحی، روابط، شغلی، و همچنین زندگی عمومی خود بدست آورید.

بررسی عملکرد در موقعیت‌های مختلف

بررسی عملکرد در موقعیت‌های مختلف در خودشناسی شناختی به مطالعه و تحلیل نحوه عملکرد و واکنش افراد در موقعیت‌های مختلف و در برابر رویدادهای مختلف می‌پردازد. با بررسی عملکرد در موقعیت‌های مختلف، فرد می‌تواند میزان توانائی‌ها و مهارت‌های خود در این موقعیت‌ها را بررسی کند و با تمرین و پیشرفت در این حوزه‌ها، بهبود دهد.

برای بررسی عملکرد در موقعیت‌های مختلف، ابتدا باید موقعیت‌های مختلفی را تشخیص داد و سپس واکنش‌ها و رفتارهای خود را در هر یک از این موقعیت‌ها بررسی کرد. در این راستا، شناسایی تفکرات منفی و مثبت، احساسات و واکنش‌های غیرمنطقی از جمله راهکارهایی هستند که در بررسی عملکرد در موقعیت‌های مختلف، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

به عنوان مثال، فرض کنید که در یک موقعیت اجتماعی ناخوشایند قرار گرفتید و احساسات منفی شما به شدت فعال شده است. اولین قدم برای بررسی عملکرد در این موقعیت، شناسایی و تحلیل تفکرات منفی در ذهن شما می‌باشد. سپس با انتقال توجه به تفکرات مثبت و احساسات مثبت، می‌توانید بهبود در عملکرد خود در این موقعیت را تجربه کنید.

بنابراین، بررسی عملکرد در موقعیت‌های مختلف در خودشناسی شناختی، باعث بهبود توانایی‌ها و مهارت‌های فرد در مواجهه با رویدادهای مختلف خواهد شد.

بررسی پاسخ‌های هیجانی و رفتاری خود در موقعیت‌های مختلف

بررسی پاسخ‌های هیجانی و رفتاری خود در موقعیت‌های مختلف در خودشناسی شناختی به تحلیل نحوه واکنش افراد در برابر رویدادهای مختلف و شناسایی عوامل مختلفی که ممکن است تاثیرگذار بر رفتار و پاسخ‌های هیجانی آنها باشند، می‌پردازد.

برای بررسی پاسخ‌های هیجانی و رفتاری خود در موقعیت‌های مختلف، می‌توانید به وضوح تصور کنید که در یک موقعیت خاص قرار دارید و سپس واکنش‌های هیجانی و رفتاری خود در آن موقعیت را بررسی کنید. این بررسی می‌تواند شامل شناسایی نوع هیجان (مانند خشم، نگرانی، فرح، غم و...) و علائم جسمی مرتبط با آن، همچنین شناسایی رفتارهای ناشی از آن هیجان (مانند فرار، جنگیدن، سکوت کردن و...) باشد.

سپس، می‌توانید عواملی را که ممکن است در ایجاد هیجانات شما تاثیرگذار بوده‌اند شناسایی کنید. این عوامل می‌توانند شامل تفکرات منفی، خودآگاهی ناکافی، بی‌ثباتی روحی، وضعیت فیزیکی، فرهنگ و تربیت و موقعیت اجتماعی شما باشند.

با بررسی پاسخ‌های هیجانی و رفتاری خود در موقعیت‌های مختلف، می‌توانید نیازهای خود را درک کنید و بهترین راهکارها را برای مواجهه با رویدادهای مختلف پیدا کنید. همچنین، به کمک این بررسی، می‌توانید با تمرین و تغییر نگرش خود به دنبال بهبود و جایگزینی الگوهای هیجانی و رفتاری غیرمطلوب با الگوهای سالم و مطلوب باشید.

مشاهده و نقد کردن الگوهای تفکر و رفتار خود

مشاهده و نقد کردن الگوهای تفکر و رفتار خود، به معنی بررسی و تحلیل الگوهای ذهنی و رفتاری خود است. این فرآیند در خودشناسی شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به شما کمک می‌کند تا با شناخت بیشتری از خود، بهبودی در زندگیتان دست یابید.

برای مشاهده الگوهای تفکر خود، باید به تفکرات، باورها و عقاید خود توجه کنید. سپس بررسی کنید که آیا این تفکرات و باورها با واقعیت تطابق دارند یا خیر، و آیا این تفکرات و باورها از منظر احساسات و پاسخهای هیجانی شما درست است یا خیر. به عنوان مثال، یک الگوی تفکر منفی ممکن است باعث شود که شما در مواجهه با موقعیت‌های چالش‌برانگیز مانند امتحانات یا مصاحبه‌های شغلی، از قابلیت‌های خود مطمئن نباشید.

برای مشاهده الگوهای رفتار خود، باید به رفتارهایی که در مواجهه با رویدادهای مختلف دارید توجه کنید. سپس بررسی کنید که آیا این رفتارها با واقعیت تطابق دارند یا خیر، و آیا این رفتارها از منظر هیجانات و پاسخهای شما درست است یا خیر. به عنوان مثال، شما ممکن است در مواجهه با وضعیت‌های ناخوشایند و مشکلات، به جای مقابله با آنها، فرار یا سکوت کنید.

با نقد و بررسی الگوهای تفکر و رفتار خود، می‌توانید درک بهتری از خود پیدا کنید و بهبودی در زندگی‌تان دست یابید. همچنین، با جایگزینی الگوهای منفی با الگوهای مثبت، می‌توانید خود را برای مواجهه با رویدادهای مختلف آماده کنید و بهبودی در رابطه با خود و دیگران را تجربه کنید.

بررسی نقاط قوت، ضعف و مهارت‌های خود

بررسی نقاط قوت، ضعف و مهارت‌های خود یکی از مهمترین فعالیت‌هایی است که در خودشناسی شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با بررسی این نقاط، می‌توانید بهبودی در زندگی خود دست یابید و به نحوه بهتری با موانع و چالش‌های زندگی روبرو شوید.

برای بررسی نقاط قوت خود، باید به مهارت‌هایی که در آنها موفق هستید، توجه کنید. ممکن است شما در حل مسائل مشخصی، مذاکره کردن، ارتباط برقرار کردن با دیگران، یا مهارت‌های دیگر موفق باشید.

برای بررسی نقاط ضعف خود، باید به مهارت‌ها و قابلیت‌هایی که برای شما چالش برانگیز هستند، توجه کنید. ممکن است شما مشکلاتی در ارتباط برقرار کردن با دیگران، انجام کارهای چندگانه و همزمان، سازماندهی زمان، یا مهارت‌های دیگر داشته باشید.

برای بررسی مهارت‌های خود، باید به توانایی‌هایی که برای شما مفید هستند، توجه کنید. ممکن است شما در مهارت‌هایی مانند مدیریت استرس، حل تعارض‌های بین فردی، تصمیم‌گیری، یا مهارت‌های دیگر ماهر باشید.

با بررسی نقاط قوت، ضعف و مهارت‌های خود، می‌توانید خود را بهتر بشناسید و برنامه‌هایی برای بهبود زندگی‌تان ترسیم کنید. همچنین، با تمرین و پیشرفت در نقاط ضعف، توسعه مهارت‌های جدید و ارتقاء نقاط قوت، می‌توانید به بهبودی در زندگی‌تان دست یابید.

ارزیابی جوانب مختلف شخصیت خود

ارزیابی جوانب مختلف شخصیت خود، به معنای بررسی و تحلیل ویژگی‌های مختلف شخصیتی شما است. این فرآیند در خودشناسی شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به شما کمک می‌کند تا با شناخت بیشتری از خود، بهبودی در زندگیتان دست یابید.

هدف اصلی خودشناسی شناختی، بهبود عملکرد افراد در زندگی شخصی و حرفه‌ای است. با شناخت دقیق فرآیندهای شناختی خود، می‌توانید برای بهبود کیفیت زندگی خود اقدامات صحیح و کارآمدی را انجام دهید و به سمت اهداف خود حرکت کنید.

شهرزاد شمیرانی

روانشناس بالینی

من دکتر شهرزاد شمیرانی

رواندرمانگر بالینی

حوزه فعالیت : در زمینه کودک ، نوجوان، خانواده

مشاور روانشناس منابع و سرمایه های انسانی در سازمان ها